Naast zijn werk bij de WUR en het Von Gimborn Arboretum is Leo Goudzwaard ook actief bij hét ‘Climate Forest-inspiratie’ arboretum in Wageningen.

Arboretum Oostereng is officieel geen demosite van LIFE Climate Forest, maar het arboretum biedt met haar demo-route wel volop inspiratie voor bosbeheerders en -eigenaren die werk willen maken van klimaatslim bosbeheer. In dit bijzondere stukje bos in Wageningen (11 ha.) is iedereen van harte welkom om met eigen ogen te zien hoe zo’n 600 verschillende soorten bomen en struiken het op arme zandgronden ‘doen’.

Vanuit LIFE Climate Forest brachten we op 21 november 2024 een bezoek aan Arboretum Oostereng in Wageningen. Al in 1911 richtte de beroemde tuinarchitect Leonard Springer op deze plaats een Arboretum in met bijzondere bomen uit de hele wereld. Na de Tweede Wereldoorlog kocht Staatsbosbeheer (projectpartner binnen LIFE Climate Forest) de grond en plantte wederom een aantal bijzondere bomen. Vervolgens werd het hele gebied lang met rust gelaten.

In het arboretum staan verschillende Kaukasische zilversparren, van nog vrij jonge (foto boven) tot oudere, flink hoge exemplaren (foto onder).

Leo Goudzwaard is tegenwoordig voorzitter van de stichting en hij coördineert de werkzaamheden van de 30 actieve vrijwilligers die het arboretum bijhouden, paden aanleggen én nieuwe soorten aanplanten. In het arboretum staan inmiddels meer dan 600 verschillende struiken en boomsoorten. Er zijn oude exemplaren uit de tijd dat het oorspronkelijke arboretum werd aangelegd (ruim 100 jaar geleden) en er zijn pas recent aangeplante jonge bomen.

“Arboretum Oostereng heeft als doel om de oude bomen, de ideeën van de vroegere eigenaren, het ontwerp van tuinarchitect Springer en de voormalige leerfunctie voor studenten en publiek zoveel mogelijk te behouden of weer in ere te herstellen. We zetten ook in op het behoud en weer zichtbaar maken van bijzondere bomen en boomgroepen. En daar zitten dus zeker bomen bij die interessant zijn voor klimaatslim bosbeheer.”

“We hebben hier bijvoorbeeld twee Abies-proeftuinen met zo’n zes zilversparsoorten, waaronder de Griekse zilverspar die nu nog bijna nergens anders te vinden is. Die zilversparsoorten zijn met het oog op klimaatverandering interessant. Je ziet dat op dit moment veel fijnsparren doodgaan door de droogte. Dit speelt al vanaf 2018 en in heel Europa gaat het daarbij om duizenden hectares. Nu kun je hier in het arboretum zien dat die zilversparren het op droge zandgronden wél goed doen in de langere droge perioden die we de afgelopen jaren hadden. Waarschijnlijk zijn ze voldoende droogteresistent om mee te gaan in de klimaatverandering. Zo hebben we ook verschillende abies nordmanniana – ofwel Kaukasische zilversparren – staan en die kunnen geweldig goed tegen droogte. Bij de jongere exemplaren zie je de naalden mooi van dichtbij en bij de grote exemplaren zie je de potentie echt terug.”

Deze boomhazelaar staat ook in de demo-route.

“Naast de zilversparren hebben we in het arboretum meer soorten die interessant zijn in het kader van klimaatverandering. Zowel naaldbomen als loofbomen die er soms al langer staan of juist nog vrij recent aangeplant zijn. Op onze site staat een complete lijst met soorten die hier te zien zijn en ik ben ook bezig met een ‘demo-route alternatieve boomsoorten’. Rond februari 2025 zal die route gereed zijn en dan kunnen bosbeheerders en andere bezoekers die bezig zijn met klimaatslim bosbeheer, heel gericht een rondje lopen langs de aanwezige boomsoorten die dan interessant zijn.”

“Ik vind het belangrijk om alternatieve boomsoorten te laten zien, omdat er nu in Nederland veel boomsoorten doodgaan. De alternatieve boomsoorten zijn er niet alleen ter vervanging, maar ook om meer variatie aan te brengen in de Nederlandse bossen. Dit natuurlijk ook in het kader van risicospreiding. De gevolgen van klimaatverandering merk ik namelijk ook zelf in het bos. Een aantal soorten gaan echt achteruit. Er sterven meer bomen, ze gaan in vitaliteit achteruit, ze worden minder groot… je ziet het gebeuren. Vooral lariksbomen en fijnsparren hebben het nu zwaar te verduren.”

Deze tamme kastanje in het arboretum is een selectieboom, 30 meter hoog, kaarsrecht en geselecteerd om nakomelingen van te krijgen.

“Naast de zilversparren, zijn er meer goede alternatieven. Zo is de boomhazelaar erg interessant. We hebben hier de hoogste in Nederland staan en je ziet de boomhazelaar al op meer plekken terug in gewone bossen. De veldesdoorn is ook een mooi alternatief, net als de kust-sequoia en de tamme kastanje. Die soorten zie je hier allemaal.”

“De elsbes is ook een goed voorbeeld. Die kan goed tegen droogte en geeft rijk strooisel, wat dan ook weer goed is voor de bodem. De elsbes is al redelijk bekend bij bosbeheerders, maar we hebben ook soorten die wat minder bekend zijn. Zo zijn er ook een aantal iepen-soorten die bijna niemand kent, maar die het wel goed doen. Denk bijvoorbeeld aan de Japanse iep. Die doet het goed, maar wordt verder niet heel groot op zandgronden. Dat kun je hier ervaren en vervolgens kan het dan een bewuste keuze zijn om de soort wél op te nemen.”

Ook verschillende iepensoorten – zoals deze kersenbast-iep (Ulmus villosa) – doen het goed.

“Het is ook maar net waar een bosbeheerder naar op zoek is. Een leuke soort voor vulhout is bijvoorbeeld de boswilg. Dat is een van mijn persoonlijke favorieten. Het is geen interessante soort voor houtproductie, maar als je op zoek bent naar een soort die waardevol is in het kader van biodiversiteit en het verrijken van de bodem… dan is de boswilg wel weer heel interessant. En soms moet je een soort ook zelf met eigen ogen ervaren. Een van onze doelen is een brede collectievorming waarmee we aan professionals én het publiek kunnen laten zien wat er allemaal is. Als bezoeker zie je hier gelijk heel veel verschillende soorten bij elkaar en zo doe je allerlei ideeën op voor je eigen bos, straat of park. Met de demo-route kunnen we ook binnen één rondje laten zien dat er nog volop boomsoorten zijn die klimaatbestendig zijn en het goed kunnen doen op onze hoge, droge zandgronden.”

Benieuwd naar die ‘Climate Forest-proof’ route? Rond februari staat de demo-route op de site van Arboretum Oostereng én op de site van LIFE Climate Forest komt er dan natuurlijk ook een rechtstreekse link te staan.